Zakończenie procesu psychoterapii

cranes-3008107_640Psychoterapia jest procesem, w którym pacjenci mają świadomość, że będzie to relacja trwająca przez określony czas. Kończenie spotkań jest znaczącym momentem i ważnym przeżyciem dla pacjentów zawierającym dwa elementy: z jednej strony żałobę związaną z utratą relacji terapeutycznej, z drugiej zaś nadzieję i radość  z rozpoczynania samodzielnego życia. Koniec psychoterapii powinien być wspólną decyzją psychoterapeuty i pacjenta. Jednak rozważając formy jej zakończenia można zauważyć, że jest to proces, który przebiega w różny sposób.

Wśród rodzajów zakończenia psychoterapii można wymienić:

  • Wzajemne porozumienie pomiędzy psychoterapeutą a pacjentem ze względu na osiągnięcie ustalonych celów.
  • Z góry zaplanowane zakończenie, po odbyciu ustalonej liczby sesji.
  • Wymuszone zakończenie ze strony pacjenta z powodu okoliczności osobistych uniemożliwiających kontynuację spotkań min. z powodu zmiany miejsca zamieszkania.
  • Wymuszone zakończenie z powodu osoby psychoterapeuty związane z niemożnością kontynuacji sesji min. z powodu zmiany miejsca pracy.
  • Jednostronne zakończenie ze strony pacjenta ponieważ uważa on, że kontynuowanie psychoterapii nie ma dalszego sensu.
  • Jednostronne zakończenie z powodu decyzji psychoterapeuty, gdy np. pacjent nie przestrzega warunków leczenia. Możliwe skierowanie pacjenta do innego psychoterapeuty.
  • Nieudana próba zakończenia, która powoduje, że pacjent staje się „dożywotnim pacjentem”.
  • Ustalenie momentu zakończenia, jako strategii psychoterapeutycznej.

W długoterminowej psychoterapii bez ograniczeń czasowych zwykle daje się przyzwolenie pacjentom, by to oni inicjowali decyzję o zakończeniu procesu psychoterapii, gdy uznają, że nadszedł dla nich odpowiedni moment. Pomysł pacjenta o kończeniu psychoterapii należy z nim przeanalizować zwłaszcza pod kątem tego, czy cele określone na początku spotkań zostały zrealizowane. Stwarza to możliwość poznania motywów, skłaniających pacjenta  do zakończenia psychoterapii i zadania sobie przez psychoterapeutę następujących pytań:

  • Czy pacjent ucieka przed trudnymi przeżyciami i wątkami dotyczącymi jego życia?
  • Czy jest on zniechęcony psychoterapią?
  • Czy chce zakończyć ponieważ czuje złość na psychoterapeutę?
  • Czy to jest ucieczka w zdrowie?

Podczas procesu psychoterapii w życiu i przeżyciach pacjenta zachodzą zmiany. Zwykle na etapie kończenia spotkań pacjenci potrafią wymienić obszary, w których je dostrzegają. Pomoc psychoterapeutyczna nie tylko łączy się z leczeniem objawów utrudniających funkcjonowanie w życiu, gdyż nie każdy pacjent zgłaszający się do kontaktu cierpi z powodu objawów nerwicowych czy depresyjnych. Psychoterapia, to również poprawa jakości życia związanej z wprowadzaniem realnych zmian, odczuwaniem większej satysfakcji w relacjach z otoczeniem, radzeniem sobie z emocjami i zadowoleniem z podejmowanych decyzji. Etap kończenia psychoterapii łączy się dla pacjenta z różnymi przemyśleniami i uczuciami w zależności od indywidualnych cech. Pacjenci mogą przeżywać niepokój związany z perspektywą utraty realnej pomocy i wsparcia ze strony psychoterapeuty, z poczuciem bycia zdanym tylko na siebie. Może to budzić u pacjentów różne reakcje związane między innymi: z powrotem objawów, pogorszeniem samopoczucia. Zakończenie relacji terapeutycznej może być przeżywane przez pacjenta w podobny sposób jak inne rozstania i utraty w toku życia. Pacjent konfrontuje się z faktem, że tak jak inne relacje, również relacja terapeutyczna ma charakter przejściowy i wpisane jest w nią rozstanie. W sytuacji psychoterapii pacjent ma możliwość dokonania analizy uczuć związanych ze stratą, co daje szansę na lepsze radzenie sobie w podobnych sytuacjach w późniejszym życiu poza psychoterapią. Zakończenie procesu psychoterapii stanowi dla pacjenta wyzwanie, gdyż pomimo pojawiających się trudnych reakcji, w pomyślnie prowadzonym procesie pacjent poradzi sobie ze zmianą i rozstaniem, a wdzięczność i uwewnętrznienie osoby psychoterapeuty będzie stanowić dla pacjenta wyposażenie na dalsze samodzielne życie.

Bibliografia

Gabbard G.O., Długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna, Kraków 2011

Pawlik J (red)., Psychoterapia analityczna. Procesy i zjawiska grupowe, Warszawa 2008